فرضيه تحقيق، آزمون فرضيه آماري

مقدمه

نوشتن صحیح و اصولي فرضيات يا سوالات تحقيق يکي از گامهاي اساسي و مهم در پيشبرد کار پايان نامه يا تحقيق شماست. تدوين اصولي فرضيه، تشخيص و تفکيک درست فرضيه تحقيق از فرضيه آماري يا فرض صفر مهيا کننده اقدام بعدي در جهت آزمون فرضيه آماري (آزمون فرض آماري) با استفاده از نرم افزار spss و توسط روشها و آزمونهاي آماري مي باشد.

طراحي پرسشنامه نيز مي بايست بر اساس فرضيات تحقيق انجام شود و بگونه اي اين کار صورت پذيرد که متغيرهاي مذکور در فرضيه توسط ابزار پرسشنامه به درستي اندازه گيري شوند.

چه خوب است که در همان ابتداي کار تدوين فرضيه و طراحي پرسشنامه ، به نتيجه نهايي يعني آزمون فرضيات آماري نيز نگاهي داشته باشيد تا از دوباره کاري ها پرهيز شده و در  وقت و انرژي شما صرفه جويي گردد. حالتي را تصور نماييد که فرضيه به درستي تدوين نشده است، يا سوالات پرسشنامه به اندازه گيري و کمي کردن متغيرهاي مورد نظر منتهي نمي شود!!

پيشنهاد ما به شما اين است که در طي مراحل تحقيق خود با ما به عنوان مشاور آماري مطمئن در تماس و ارتباط باشيد (از طريق واتساپ یا ایمیل) تا با گامهاي اصولي و درست و مطمئن به هدف خويش در پايان نامه يا تحقيق نائل شويد. انجام آزمون آماري فرضيات تحقيق را مي توانيد به ما بسپاريد يا در اين مسير از مشاوره ما بهره مند گرديد.

تدوین فرضیه

پس از انتخاب و نوشتن مسئله باید محقق تصويري ذهني از چگونگي متغيرها و نحوه ارتباط آنها با يکديگر ارائه دهد تا بر اساس آن تلاش کاوشگرانه خود را آغاز کند. بنابراين اقدام به تدوين و تبيين قضاياي فرضي و پيشنهادي در چهارچوب مساله تحقيق خود مي نمايد، به نحوي که چگونگي متغير يا پديده و نيز روابط آنها را با يکديگر توضيح دهد.

فرضيه سازي يکي از مراحل حساس تحقيق را تشکيل مي دهد؛ چرا که فرضيه ها نقش راهنما را دارند و به فعاليتهاي تحقيقاتي جهت مي دهند. فرضيه ها به محقق کمک مي کنند تا از بين طرق فراوان رسيدن به مقصد تنها چند مورد آن را که بيش از همه نزديک تر به مقصد به نظر مي رسد بر گزيند.

مبادی شکل گیری فرضیه

فرضيه ها در ذهن دانشجويان و محققان ، به صورت انفرادي و يا ترکيبي ، از مبادي زير پديدار مي شوند و به عنوان سرچشمه پيدايش و شکل گيري فرضيه و گمان علمي در ذهن پژوهشگر عمل مي نمايند:

1- معلومات پيشين که در قالب گزاره هاي نظري مانند اصول و قوانين علمي، نظريه ها،‌حقايق، مفاهيم، مدلها و غيره وجود دارند و در شکل ادبيات نظري پژوهش تدوين مي شوند.

2- تجربيات ديگران، نظير سوابق پژوهشي و تجربي سايرين که درباره موضوع يا مشابه آن وجود دارد.

3- تجربيات پژوهشگر؛ در محيط واقعي يا در آزمايشگاه

4- تعامل با ديگران، گفتگو و مصاحبه با صاحب نظران و متخصصان

مفهوم و تعريف فرضيه

در تعريف فرضيه مي توان گفت: فرضيه عبارت است از حدس يا گمان انديشمندانه درباره ماهيت، چگونگي و روابط بين پديده ها، اشياء و متغيرها، که محقق را در تشخيص نزديک ترين و محتمل ترين راه براي کشف مجهول کمک مي نمايد؛ بنابراين فرضيه گماني است موقتي که درست بودن يا نبودنش بايد مورد آزمايش قرار گيرد.

تفاوت فرضيه با نظريه و قوانين يا معلومات کلي اين است که نظريه و قوانين عمدتا مشتمل بر قضاياي کلي و عمومي هستندو به مورد خاصي تعلق ندارند و مي توانند مصاديق زيادي داشته باشند، در حالي که فرضيه حالت کلي ندارد و مختص مسئله تحقيق است که از قضاياي کلي ناشي مي شود ولي در قلمرو يک تحقيق خاص شکل مي گيرد؛ به همين دليل، يک محقق نمي تواند فرضيه خود را در تحقيق مورد نظرش به صورت قضيه کلي بيان نمايد. هر چند از قضاياي کلي به روش قياسي و از کل به جزء فرضيه سازي مي نمايد و فرضيه هاي خود را از قضاياي کلي استنتاج مي کند، ولي بايد مفاهيم و اصطلاحات مربوط به فرضيه را به مساله تحقيق خود يعني همان مطالعه موردي محدود کند.

نقش فرضیه در تحقیق علمی

فرضيه، توجيه و تبيينهاي حدسي معيني را درباره واقعيات عرضه مي کند و پژوهشگران را در بررسي اين واقعيات و تجارب کمک و هدايت مي کند. فرضيه يک پيشنهاد توجيهي و  به زبان ديگر راه حل مسئله است که هم به يافتن نظم و ترتيب در بين واقعيات کمک مي کند و هم باعث استنتاج مي شود.

فرضيه ها ضمن اينکه براي پيگيري و انجام دادن امور تحقيق به طور کلي به محقق جهت مي دهند باعث مي گردند که :

نخست،‌ مطالعه منابع و ادبيات مربوط به موضوع تحقيق جهت دار شود و از مطالعه منابعي که ربطي به پژوهش ندارند جلوگيري به عمل آيد.

دوم، پژوهشگر را نسبت به جنبه هاي موقعيتي و معني دار مسئله پژوهش حساس تر مي نمايند.

سوم، فرضيه باعث مي شود تا محقق مسئله پژوهش را بهتر درک کند و روشهاي جمع آوري اطلاعات را بهتر تعيين نمايد.

چهارم، فرضيه چهارچوبي براي تجزيه و تحليل و تفسير اطلاعات جمع آوري شده و نتيجه گيري از آن ارائه می دهد.

نکته اي که بايد به آن توجه شود آن است که تحقيقات علمي از هر نوعي که باشند نياز به تدوين فرضيه دارند.

در تحقيقات توصيفي فرضيه ها مبين تصوير حدسي از وجود حالات، شرايط، صفات، ويژگيهاي اشياء و اشخاص، موقعيتها، پديده ها و رخدادهايي هستند که نسبت وقوع رويداد، صفات، ويژگيهاي اشياء و پديده ها را توضيح مي دهد.

در تحقيقات علي و همبستگي فرضيه از وجود رابطه صحبت مي کند، چه رابطه هاي همبستگي و چه رابطه هاي علّي که مبين رابطه علت و معلولي هستند.

نکته: گاهي اوقات امکان تدوين فرضيه وجود ندارد. مثلا:

1- طرحهايي که ماهيت مطالعاتي داشته و شبه پژوهش هستند و عمدتا بر پايه اطلاعات و معلومات پيشين و دست دوم تهيه مي شوند.  مانند، تهيه و تدوين اطلسها، دايره المعارفها، بررسيهاي توصيفي، و امثال آن.

2- برخي پژوهشهاي کاربردي که از جنس طراحي هستند، مانند طرح هاي آمايشي

فرضیه آماری (فرضیه صفر) در مقابل فرضیه تحقیق

انواع فرضيه در تحقيقات همبستگي و تجربي را به دو نوع تقسيم مي کنند: فرضيه تحقيق يا يک (H1: Research Hypothesis) و فرضيه پوچ يا صفر (H0: Null or Statistical Hypothesis) .

فرضيه تحقيق از وجود رابطه يا اثر و يا تفاوت بين متغيرها خبر مي دهد يا در واقع وجود اين حالات را تاييد نموده آن را واقعي و حقيقي مي داند. اين فرضيه به دو نوع جهت دار و بدون جهت تقسيم مي شود.

فرضيه صفر که به فرضيه آماري يا پوچ نيز موسوم است بر خلاف فرضيه تحقيق، وجود رابطه، اثر يا تفاوت بين متغيرها را رد کرده، انکار مي نمايد و اظهار مي دارد که اين حالات واقعي نيست و حقيقت ندارد و صرفا ناشي از تصادف و اشتباهات آماري به ويژه در نمونه گيري است.

از فرضيه هاي مزبور مي توان به فرضيه هاي زوجي نيز تعبير نمود. يعني فرضيه مرکب از زوج صفر و يک مي باشد.

مثال زير انواع فرضيه را نشان مي دهد:

الف- فرضيه تحقيق جهت دار:

– به نظر مي رسد کارايي معلمان آموزش ديده بيشتر از معلمان آموزش نديده است.

ب) فرضيه تحقيق بدون جهت، در تحقيق مورد نظر:

– به نظر مي رسد بين آموزش معلمان و کارايي آنها رابطه وجود دارد.

ج) فرضيه صفر در تحقيق مورد نظر:

– به نظر مي رسد کارايي معلمان آموزش ديده و آموزش نديده مساوي است.

اگر چه محقق فرضيهٔ تحقيق را مطرح مي کند و درصدد آزمايش آن است، پس از گردآوري اطلاعات و داده ها و طبقه بندي آنها عملاً فرضيه ي صفر را مورد آزمايش قرار مي دهد؛ زيرا روشهاي آماري تجزيه و تحليل داده ها قادر به آزمون فرضیه صفر هستند. البته ممکن است محقق در فرضيات خود اشاره اي به فرضيه ي صفر ننمايد، ولي در عمل  فرضيهٔ صفر مورد آزمون قرار مي گيرد و هر حکمي که در مورد فرضيه صفر پذيرفته شد، محقق مي تواند عکس آن را در مورد فرضيه تحقيق به کار گيرد.

مطالعه چگونگي روابط بين متغيرها در يکي از سه حالت زير انجام مي پذيرد:

الف) محقق به دنبال بررسي و مقايسه تفاوت تاثير دو يا چند متغير بر يک يا چند متغير است؛ مانند تفاوت تاثير دو روش تدريس بر شاگردان.

ب) محقق در پي مطالعهٔ ميزان همبستگي بين دو يا چند متغير است؛ مانند بررسي همبستگي مشکلات رواني و گرايش به اعتياد.

ج) محقق به دنبال کشف و تعيين رابطهٔ علت و معلولي بين دو يا چند متغير است؛ مانند تاثير عامل هوش در پيشرفت تحصيلي.

نکته: فرضيه هاي زوجي (صفر و يک) مختص پژوهشهايي است که هدف آنها کشف رابطهٔ بين متغيرهاست. نظير تحقيقات همبستگي و تجربي آزمايشگاهي. بنابراين در تحقيقاتي که کشف رابطه ها مد نظر نمي باشند فرضيه زوجي موضوعيت ندارد و پژوهشگر نسبت به تدوين فرضيه هاي انفرادي اقدام خواهد نمود. مثلا در تحقيقات توصيفي، تاريخي و پس رويدادي غير کمي محقق نسبت به تدوين فرضيه هاي انفرادي اقدام مي کند و فرضيه زوجي براي آنها بي معني است.

ویژگیهای یک فرضيه خوب

1- فرضيه بايد قدرت تبيين حقايق را داشته باشد و واقعيت مسئله يا متغير يا روابط مورد مطالعه را منعکس کند.

2- فرضيه بايد بتواند پاسخ مساله تحقيق را بدهد. يعني آنچنان با مسئله تحقيق يا سوالات فرعي مرتبط باشد که اطلاعات گردآوري شده پس از تجزيه و تحليل، پاسخگوي حل مسئله  قابل استفاده باشد.

3- فرضيه بايد قابليت حذف حقايق نامرتبط با مساله تحقيق را داشته باشد و با ساير سؤالات فرعي و فرضيه هاي ديگر تداخل نداشته باشد.

4- فرضيه بايد شفاف، ساده و قابل فهم باشد و از در آن از عبارات مبهم، طولاني و دو پهلو استفاده نشود.

5- فرضيه بايد قابليت آزمون را داشته باشد؛ يعني مفاهيم و متغيرهاي مطرح شده در فرضيه قابل تبديل به تعاريف عملياتي و واجد معرفها و شاخصهايي براي اندازه گيري، ارزيابي و سنجش باشند تا بتوان با وسايل و امکانات موجود آن را مورد آزمايش قرار داد.

6- فرضيه نباید با حقايق و قوانين مسلم و اصول علمي تاييد شده مغايرت داشته باشد.

7- در فرضيه نبايد از واژه ها و مفاهيم ارزشي استفاده شود.

8- فرضيه بايد به مطالعه و پژوهش جهت بدهد و راهنماي فعاليتهاي محقق باشد.

9- فرضيه بايد به صورت جمله خبري باشد تا از نحوه ارتباط متغيرها خبر بدهد.

10- فرضيه‌ها بايد مختص مطالعه موردي مساله تحقيق باشند. بنابراين از تدوين فرضيه هاي عام و غير قابل حمل بر مصداق خاص مورد تحقيق بايد پرهيز نمود.

11- بايد بين فرضيه ها و سوالهاي ويژه يا فرعي تحقيق تناظر صوري و محتوايي وجود داشته باشد. فرضيه  ها در واقع پاسخهاي حدسي به سوالهاي فرعي يا ويژه مربوط به تحقيق هستند.

نکته: چنانچه فرضيه هاي متعدد داشته باشيم، بايد اين فرضيه ها به گونه اي تنظيم شوند که مجموعا يک واحد کلي و يک سيستم يا دستگاه حدسي را تشکيل دهند و هماهنگ و همسو باشند.

آموزش ویدئویی نحوه آزمون فرضیات پایان نامه در اقتصاد سنجی و با کمک نرم افزار EViews

چنانچه پایان نامه شما در زمینه اقتصاد سنجی و داده های اقتصادی است و تحلیل را با نرم افزار بی بدیل ایویوز (EViews) انجام می دهید، می توانید از آموزش ویدئویی نحوه تایید یا رد فرضیات تحقیق از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک شما را به سایت دیگر مرکز آماری اطمینان شرق که ویژه اقتصاد سنجی و کاربرد آمار در تحلیل های اقتصادی است منتقل خواهد نمود:

منبع این مطلب: برگرفته و خلاصه ای از فصل چهارم کتاب مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، دکتر محمد رضا حافظ نیا،  تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، 1389.

براي کسب مشاوره و ارائه درخواست انجام آزمون فرضیه آماری در پایان نامه یا تحقیق خود با استفاده از spss   یا سایر نرم افزارهای آماری با ما ارتباط برقرار نمایید.

5/5 - (5 امتیاز)
با استفاده از بخش نظرات در انتهای صفحات سایت، می توانید سوالات و نظرات خود را پیرامون آن مطلب درج نمایید یا اینکه نظرات سایر دانش پژوهان را بخوانید. برای جستجو میان کامنتها از Ctrl + f استفاده نمایید. ضمنا از طریق ایمیل از پاسخ ما به سوال خود مطلع خواهید شد. دوستانی که اطلاعات فنی دارند، لطفا به سوالات پاسخ دیگران دهند (لینک درج نشود).

سید مجتبی فرشچی

فوق ليسانس خود را از شهيد بهشتي تهران در رشته آمار- گرايش اقتصادي اجتماعي گرفته ام. مایلم خدماتی مطمئن و تخصصی در زمینه تحلیل آماری، مشاوره SPSS و آموزش SPSS به دانشجویان و پژوهشگران سراسر کشور ارائه دهیم.

‫5 دیدگاه ها

  1. سلام. لطفا سوالات و نظرات خود در خصوص اين مطلب را در همين بخش ديدگاه مطرح نماييد. از طريق ايميل از پاسخ ما مطلع خواهيد شد.
    براي جستجو در ميان کامنت ها از Ctrl + f استفاده نماييد.

  2. سلام و روز شما بخیر
    برای سنجش پایایی پایان نامه ام از روش آلفای کرونباخ استفاده نمودم و در کل 7 متغییر که برای هر متغیر 4 سوال درست کرده بودم که جمعا 28 سوال می شود. برای سنجش متغییر ها اقدام نمودم که و فقط دو متغییر اخیر ضریی آلفای شان از 0.700 کمتر شد یعنی یکی از آنها 0.626 و دیگری آن 0.654 گردید. در این صورت من چه کار کرده میتوانم و یا اینکه فرضیات پایان نامه ام را با استفاده از ابن دو متعییر رد بگیرم نه قبول. لطفا راهنمایی بفرمائید.

    1. سلام و درود
      وقتی آلفای کرونباخ کمتر از 0.7 است لازم است با روشهایی از جمله، حذف سوالات نامناسب نسبت به افزایش آن اقدام نمود. البته با اغماض می شود اعداد 0.626 و 0.654 شما را قبول کرد چون نزدیک به 0.7 هستند.
      برای توضیحات بیشتر، آموزش ویدئویی محاسبه آلفای کرونباخ با اکسل و SPSS ما را از منو محصولات سایت دریافت نمایید: https://www.spss-iran.com/product/cronbach-alpha/

  3. سلام
    لطفا جمله زیر در مقاله “فرضيه تحقيق، آزمون فرضيه آماري” را اصلاح بفرمایید:
    انواع فرضيه در تحقيقات همبستگي و تجربي را به دو نوع تقسيم مي کنند: فرضيه تحقيق يا يک (H1: Research Hypothesis) و فرضيه پوچ يا صفر (H1: Null or Statistical Hypothesis) .
    H1: Null تبدیل شود به H0: Null

    1. سلام. اصلاح شد.
      واقعا تشکر، و جای امیدواری است که با این دقت مطالب مورد توجه شما عزیزان قرار می گیرد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

0
    0
    سبد خرید شما
    سبد خرید شما خالی استرفتن به فروشگاه